จวนเจ้าเมืองระนอง ตอนที่ 2

จวนเจ้าเมืองระนองและเรือนรับรอง

สร้างด้วยอิฐสอปูน โครงบนทำด้วยไม้ หลังคามุงกระเบื้อง ตั้งอยู่ภายในไม่ไกลจากประตูทางเข้ามากนัก เรือนหลังนี้ใช้เป็นเรือนรับรอง เป็นอาคารขนาดกว้าง ๒๐ เมตร ยาว ๓๐ เมตร ฐานของอาคารสูงจากระดับพื้นดิน ประมาณ ๑.๒๕ เมตร มีบรรไดทางขึ้นด้านหน้า 3 ทาง ด้านหลัง 1 ทางบันไดทำด้วยหินแข็งขนาดกว้าง ๒๐ เซนติเมตร ความยาวของหินแต่ละแผ่นไม่เท่ากัน ตัวของอาคารแบ่งเป็น ๓ ห้อง มีขนาดเท่ากัน ๒ ห้อง ห้องกลางเป็นห้องเล็ก ความสูงของห้อง ๗ เมตร หนา ๖๐ เซนติเมตร บริเวณด้านข้างอาคารห่างออกไปประมาณ ๕ เมตร มีเรือนของโรงครัว ๑ เรือน

ต่อมาได้สร้างจวนเจ้าเมืองระนองหลังใหม่ อยู่ถัดจากเรือนรับรอง ซึ่งปัจจุบันเหลือเพียงซากเสาและพื้นหิน ซึ่งบุตรหลานรุ่นหลังได้สร้างศาลบรรพบุรุษไว้บนพื้นที่ส่วนหนึ่งของจวนหลังใหม่เพื่อสักการะบูชา

พระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อทรงดำรงพระยศเป็นพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ สยามมกุฏราชกุมาร ได้เสด็จประพาสหัวเมืองปักษ์ใต้ พร้อมด้วยสมเด็จพระราชบิดา พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ระหว่างวันที่ ๘ เมษายน ร.ศ.๑๒๘ (พ.ศ.๒๔๕๒) ระหว่างทางเสด็จพระราชดำเนินได้ประทับ พระที่นั่งรัตนรังสรรค์ ทรงพระราชบันทึกไว้ทุกวัน ในพระราชบันทึกนั้น ได้ทรงกล่าวถึงเรือนรับรองสองหลังดังนี้

พระราชบันทึก วันที่ ๑๘ เมษายน ร.ศ.๑๒๘

"เวลาบ่าย ๕ โมงล่วงแล้ว จึงได้ทรงรถเสด็จเยี่ยมเจ้าคุณดำรง(พระยาดำรงสุจริตมหิศรภักดี คอซิมก็อง) ที่บ้าน บ้านนี้กว้างขวางมีเรือนอยู่ในนั้นหลายหลัง ที่ตึกใหญ่ซึ่งเป็นเรือนเดิม ท่านพระยารัตนเศรษฐี(คออยู่ หงี่ ณ.ระนอง) เดี๋ยวนี้อยู่ ส่วนเจ้าคุณดำรงอยู่ที่เรือนใหม่ข้างตึกใหญ่ เป็นตึก เครื้องไม้ใช้ไม้ระกำ มีห้องหับซุกซิกมาก ที่บ้านนี้เมื่อเจ้าคุณระนองเฒ่า(พระยาดำรงสุจริตมหิศรภักดี คอซูเจียง) บิดาเจ้าคุณดำรงมาตั้งอยู่ มีอยู่ด้วยกัน ๑๗ หลังคาเรือนเท่านั้น และอยู่กลางป่า ตึกใหญ่ก็จำได้ว่าได้เห็นครั้งนั้น และยังจำได้ว่า ได้ยินว่าในเรือนนั้นมีของสำคัญอยู่อันหนึ่งคือ "ไม้คาน" ซึ่งเจ้าคุณระนองเฒ่าได้ใช้หาบแร่ดีบุก เมื่อยังหนุ่มๆ อาศัยความอุตสาหะพากเพียรของท่านจึงได้มั่งมี จนมีบุญมากถึงได้เป็นเจ้าเมืองระนอง ท่านจึงเก็บไม้คานนั้นมาปิดทองรักษาไว้เป็นของสำคัญ เพราะเป็นสิ่งซึ่งทำให้ท่านก่อร่างสร้างตัว และตั้งตระกูลได้แน่นแฟ้นในเมืองไทย"

จาก "ตำนานเมืองระนอง" ประชุมพงศาวดารภาคที่ ๕๐ กล่าวว่า

"....บ้านพระยาระนอง ก่อกำแพงสูงสัก ๑๐ ศอก กว้างใหญ่เห็นจะสักสามเส้นเศษสี่เส้น..แต่ไม่หันหน้าออกถนนด้วยซินแสว่าหันหน้าเข้าข้างเขาจึงจะดี ที่บนหลังประตูทำเป็นเรือนหลังโต ๆ ขึ้นไปอยู่เป็นหอรบ กำแพงก็เว้นช่องปืนกรุแต่อิฐบางๆ ไว้ ด้วยกลัวเจ็กที่เคยลุกลามขึ้นครั้งก่อน เมื่อมีเหตุการณ์จะได้กระทุ้งออกเป็นช่องปืน ที่กลางบ้านทำตึกหลังหนึ่งใหญ่โตมาก แต่ตัวไม่ได้ขึ้นอยู่ แต่เป็นที่รับแขกและคนไปมาอาศัย ตัวเองอยู่ที่เรือนจากเตี้ย๐ เบียดชิดกันแน่นไปทั้งครัวญาติพี่น้องรวมอยู่ที่แห่งเดียวกันทั้งสิ้น มีโรงไว้สินค้าปลูกริมกำแพงยืดยาว ในบ้านนั้นก็ทำไว้ปลูกมัน ปีหนึ่งได้ ๑,๐๐๐ เหรียญ เป็นอย่างคนหากินแท้..."

Posted in: จวนเจ้าเมืองระนอง ตอนที่ 2